Loading

Organy z Bystrzycy Górnej

Utracone - znalezione ... i chyba stracone Organy z Bystrzycy Górnej
[przedruk artykułu z dwumiesięcznika "Sudety"]

Przed czterema laty ukazała się książka Sobiesława Nowotnego "Ocalić od zapomnienia. Kościoły wiejskie gminy Świdnica do 1945 r.". Wśród opisanych szesnastu istniejących i nieistniejących wiejskich świątyń nie mogło zabraknąć ewangelickiego kościoła w Bystrzycy Górnej. Z powodu najskromniejszej zachowanej bazy źródłowej parafia i kościół przedstawione zostały na zaledwie dwu i pół  stronach. O samym kościele napisano kilka zdań, o wyposażeniu, a tym bardziej o organach, nic. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności miałem możliwość zapoznania się z archiwalnymi fotografiami tej świątyni.

 Artykuł o bystrzyckich zabytkowych organach  Artykuł o bystrzyckich zabytkowych organach  Artykuł o bystrzyckich zabytkowych organach  Artykuł o bystrzyckich zabytkowych organach
Dało to asumpt do powstania niniejszego odcinka o utraconych i odnalezionych śląskich organach.

W czasie Reformacji mieszkańcy Bystrzycy Górnej przyjęli nauki ks. Marcina Lutra i dotychczasowy kościół katolicki stał się protestanckim. Jednak w 1653 r. komisja redukcyjna odebrała go i przekazała nielicznym miejscowym katolikom. Zwolennicy Lutra przez najbliższe sto lat musieli korzystać z Kościoła Pokoju w Świdnicy. Ich sytuację poprawiła dopiero zmiana przynależności państwowej.

Po uzyskaniu zgody króla pruskiego Fryderyka II i dzięki pomocy hrabiego Conrada Ernsta Maximiliana von Hochberga, w roku 1742 przebudowano budynek tzw. karczmy środkowej w Bystrzycy Górnej na dom modlitwy. Od tego czasu we wsi były już dwa kościoły. Pierwsze nabożeństwo w nowej świątyni odbyło się 17 czerwca tegoż roku. Dokładnie po stu latach przeszła ona gruntowną przebudowę, w trakcie której konstrukcję szachulcową wymieniono na murowaną z kamienia i cegły. Kościół był orientowany. Warto tu zwrócić uwagę, że był jednym z nielicznych śląskich domów modlitwy, do którego nigdy nie dostawiono wieży.

Informacje o wyposażeniu kościoła przekazują nam wspomniane i prezentowane [obok] archiwalne fotografie. Widać na nich, że wnętrze świątyni okolone było jedną kondygnacją empor. Naprzeciw wejścia głównego stała ,skromna w zdobienia, zwieńczona Barankiem Paschalnym tzw. ambona ołtarzowa. Nieco z tyłu, po "stronie Ewangelii", stała w podobnym stylu chrzcielnica. Kościół rozświetlały co najmniej dwa żyrandole ozdobione kryształowymi wisiorkami. Po stronie zachodniej, nad głównym wejściem, na balkonie stały organy z pięknym prospektem prezentującym schyłkowy barok z elementami rokoka. Był on największą ozdobą świątyni. Nieznany jest ani wykonawca, ani rok wykonania organów. Można przyjąć, że powstały one około 1750 r. Wydaje się, że miały 16 głosów, przynajmniej tyle posiadały w roku 1880, kiedy to ich remont przeprowadzała świdnicka firma Schlag & Sohne.

Musiał to być już mocno wysłużony instrument, skoro 17 lat później tej samej firmie zlecono budowę nowego. Ich dzieło oznaczone opusem 492, z trakturą pneumatyczną i wiatrownicami stożkowymi, dwoma manuałami i pedałem liczyło 13 głosów. Instrument wraz z kościołem przetrwał do powojnia i był wykorzystywany przez jeszcze niewysiedlonych niemieckich ewangelików. Później kościół z ostał zamknięty, gdyż przybywający nowi mieszkańcy wioski, przeważnie katolicy, nie byli zainteresowani nim, gdyż mieli własny. Budynek zaczął popadać w ruinę.

W roku 1949 organami zainteresowała się parafia w Sobolowie. W pismie z 27.10.1949 r. skierowanym do pełnomocnika Konsystorza Ewangelickiego we Wrocławiu jej proboszcz pisał: "Rada Parafialna w Sobolewie, powiat Bochnia w województwie Krakowskim kupuje w Ministerstwie Skarbu w Warszawie organ trochę uszkodzony ze stojącego próżno zboru w Bystrzycy Górnej na podstawie tego, że zabytkowy z 14 wieku kościół w Sobolowie, odrestaurowany w ostatnim czasie według poleceń konserwatorów wojewódzkich posiada lichy, niezabytkowy, nienadający się już obecnie do służby Bożej organ, a na sprawienie nowego nie stać tutejszej  biednej podgórskiej ludności. W tym celu prosi o łaskawe wydanie zezwolenia".

Zezwolenie zostało wydane 12. 12.1949 r. Gdy parafianie przystąpili do organizacji i translokacji, okazało się, że instrument na podstawie zezwolenia Ministerstwa Ziem Odzyskanych (nr 12267) został wywieziony już do Warszawy na Dworzec Gdański. Nie wiedziała lewica, co czyni prawica. Przykład bystrzycki świadczy dowodnie jak urzędy państwowe traktowały ziemie  zachodnie. W tej sytuacji parafianie z Sobolewa musieli poszukać innego instrumentu, co też się stało. Ciągle trwają poszukiwania miejsca skąd go przywieziono. Bystrzycki instrument podobno przeznaczony był dla kościoła na Jelonkach Bielańskich. Jednak zmontowano go w drewnianym, już nieistniejącym, kościele pw. św. Zygmunta na Bielanach (przy ul.Daniłowskiego)

Po wybudowaniu kościoła kaplicę wraz z wyposażeniem w 1982 r. przekazano powstającej parafii świętych apostołów Jana i Pawła i przeniesiono na ulicę Cyrklową (Gocław). Zapewne w tym też czasie prospekt odarto ze wspaniałej snycerki (podobno w celu konserwacji). Pod koniec XX w. kaplica została rozebrana, a organy rozmontowane i złożone w piwnicy tzw. dolnego kościoła na osiedlu Orlik. Czekają tam na lepsze czasy i decyzję o przywróceniu do służby liturgicznej. Istnieje obawa,że mogą się nie doczekać, o czym przekonuje, delikatnie mówiąc, nieprofesjonalny sposób ich przechowywania.

Oby rozszerzony podtytuł tego tekstu nie okazał się proroczy.                         

Czasopismo "Sudety" Dwumiesięcznik lipiec-sierpień 

Opisy do zdjęć:

Bystrzyca Górna, kościół ewangelicki. Widok na ołtarzo-ambonę i chrzcielnicę. Foto archiwalne sprzed 1939 r. Zbiory prywatne.

Bystrzyca Górna, kościół ewangelicki. Widok na emporę zachodnią z organami. Foto archiwalne sprzed 1939 r. Zbiory prywatne Warszawa, kaplica św. Zygmunta.

Widok na prospekt organowy. Foto:T. Bojasiński, sprzed 1981 r. (za: Jerzy Gołos  Warszawskie organy, t 3, Warszawa 2003, s. 164) 2.12.1949 r.

Bystrzyca Górna, kościół  ewangelicki. Widok na wejście główne. Foto archiwalne sprzed 1939 r. Zbiory prywatne

Wolfgang J . Brylla Warszawa, kaplica św. św. ap. ap. Jana i Pawła. Widok na zdekompletowany prospekt organowy. Foto: W. Łyjak, sprzed 2002 r.

Kartka z kalendarza


Czwartek, 28. Marca 2024
Imieniny obchodzą:
Aniela, Antoni, Jan, Krzesisław,
Sykstus

Do końca roku zostało 279 dni.
Zodiak: Baran

Kontakt

Administrator
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Teraz na stronie

Odwiedza nas 162 gości oraz 0 użytkowników.

Statystyka

Odsłon artykułów:
3222768